Om toegankelijker te worden voor mensen met een handicap, heeft De Lijn meer geld nodig. Meer geld betekent: beter openbaar vervoer, en daar is iedereen bij gebaat, schrijft Gert-Jan Vanaken.
De Standaard, 6 december 2023
Buschauffeurs die doorrijden als ze een rolstoelgebruiker aan de halte zien staan, niet weten hoe ze de oprijplaat moeten openen of simpelweg weigeren dat te doen. Het zijn geen unieke voorvallen, zo weet iedereen die een rolstoel en het openbaar vervoer combineert om mobiel te zijn. Eerder deze week bevestigde een Mechelse rechter die vaststelling. Vervoersmaatschappij De Lijn maakt zich schuldig aan ‘discriminatie op grond van handicap bij het aanbieden van openbaar vervoer’, zo luidde het vonnis. Confronterend, maar helder. Dankzij de vier rolstoelgebruikers die energie staken in een rechtszaak tegen De Lijn raken we nu hopelijk verlost van de casuïstiek die deze discussie teisterde.
Bij de start van de zaak, begin november, probeerde De Lijn het probleem nog te bagatelliseren. Van de kleine 60.000 klachten die in een jaar binnen kwamen, gingen er blijkbaar ‘maar’ zo’n 600 over toegankelijkheid. ‘Op het totaal aantal ritten betreft dat 0,0000035 procent. Vandaag gaat het hier over 15 klachten van 4 gebruikers.’ Die nauwelijks verhulde poging om structureel validisme te herleiden tot een individueel, alleenstaand probleem van de gehandicapte persoon is een gekende tactiek. Dat is opmerkelijk, net omdat deze zaak een schoolvoorbeeld is van het sociale model van handicap: de reële problemen die mensen met een handicap ervaren zijn niet louter het gevolg van een individuele, medische conditie. Het schoentje knelt bij de samenleving, die noden van atypische lichamen zo moeilijk weet te accommoderen. Individuele issues kennen politieke oorzaken, zo weet dus ook de handicapbeweging. En wanneer we van het persoonlijke naar het politieke bewegen, dan loont het strategisch te denken.
Mobiliteitsminister Lydia Peeters (Open VLD) wees na de rechterlijke uitspraak al snel de vervoersmaatschappij zelf met de vinger en zette haar eigen inspanningen in de verf – 50 procent toegankelijke haltes tegen 2023, serieus? We mogen ons geen zand in de ogen laten strooien, een tweespalt tussen gebruikers en werknemers van De Lijn helpt niemand vooruit. De echte tegenstander is de politiek: elke Vlaamse regering maakt er een prestigeproject van om De Lijn langzaam dood te knijpen met een mix van onderfinanciering, geleidelijke privatisering en de afbouw van commercieel oninteressante lijnen.
We mogen absoluut van bus- en tramchauffeurs verwachten dat ze over meer tijd, betere attitudes en degelijker materiaal kunnen beschikken om ieder van ons mee aan boord te nemen, ongeacht hoe onze lichamen eruitzien. Maar dat blijft in de vijandige context die Peeters & co. organiseren wellicht een wensdroom.
De overwinning van de vier rolstoelgebruikers overstijgt dan ook niet alleen de reeks individuele voorvallen, ze overvleugelt ook de strijd van de handicapbeweging. Toegankelijker openbaar vervoer vraagt om meer financiering, wat dus beter openbaar vervoer oplevert. En dat is een overwinning voor ons allemaal.